Czy wrócą niedziele handlowe w Polsce? Stan projektu i perspektywy zmian

Niedziele handlowe / Czy wrócą niedziele handlowe?

Przy obecnym układzie politycznym i zapowiedzianym wecie prezydenta Karola Nawrockiego pełny powrót handlu w niedziele jest mało prawdopodobny przed 2030 rokiem. Projekt liberalizacyjny złożony przez klub Polska 2050 przewiduje otwarcie sklepów w pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca (około 24-27 niedziel rocznie) oraz zabezpieczenia dla pracowników, lecz jego wejście w życie blokuje polityczne zobowiązanie prezydenta wobec NSZZ "Solidarność" oraz brak wystarczającej większości w Sejmie do odrzucenia ewentualnego weta.

Wprowadzenie i sedno sprawy

Debata o niedzielach handlowych ujawnia konflikt między interesami gospodarczymi a ochroną praw pracowniczych i wartościami społecznymi. W praktyce pytanie „Czy wrócą niedziele handlowe?” sprowadza się do trzech decyzji politycznych: co uchwali Sejm, jak zareaguje Senat i czy prezydent podpisze ustawę albo ją zawetuje. Przy obecnej konfiguracji sił odpowiedź zależy przede wszystkim od stanowiska prezydenta i zdolności koalicji do zebrania 276 głosów potrzebnych do odrzucenia weta.

Najważniejsze fakty w pigułce

• Projekt liberalizacyjny (druk sejmowy nr 384) złożyła Polska 2050  - przewiduje około 24 niedziel handlowych rocznie oraz silne gwarancje dla pracowników (200% stawki, dzień wolny w zamian, prawo odmowy).
• Prezydent Karol Nawrocki podpisał w lutym 2025 porozumienie z NSZZ "Solidarność", deklarując ochronę zakazu handlu w niedziele.
• Sejm ma około 248 posłów w koalicji rządzącej; do odrzucenia prezydenckiego weta potrzebne jest 276 głosów - brakuje przynajmniej 28 głosów.
• Najbardziej prawdopodobny scenariusz: weto prezydenta i utrzymanie status quo (8 niedziel handlowych rocznie) przynajmniej do końca kadencji prezydenta (2030).
• Zmiana może stać się realna dopiero po 2030 roku, przy innej konfiguracji politycznej lub silnej presji społeczno‑gospodarczej.

Obecny stan prawny i kalendarz na 2025 rok

Od 2018 r. obowiązuje stopniowo wprowadzany zakaz handlu w niedziele; od 2020 roku w praktyce większość niedziel jest zamknięta. Na 2025 rok w kalendarzu przewidziano osiem niedziel handlowych: koniec stycznia, dwie w kwietniu (w tym przed Wielkanocą), czerwiec, sierpień oraz trzy niedziele w grudniu przed Bożym Narodzeniem. Wigilia od lutego 2025 jest dniem ustawowo wolnym od pracy, co zachwiało dotychczasowym harmonogramem handlowym i doprowadziło do przesunięć w kalendarzu.

Zakaz pierwotnie promowała NSZZ "Solidarność" Jego uzasadnieniem były ochrona czasu rodzinnego pracowników, podtrzymanie wartości społecznych oraz wyrównanie szans małych sklepów wobec sieci handlowych.

Projekt liberalizacji - co proponuje druk nr 384

• Otwarcie sklepów w pierwszą i trzecią niedzielę każdego miesiąca  ~24 dni handlowych rocznie; z niedzielami przed świętami suma może sięgnąć 26-27 dni.
• Ochrona pracowników: 200% stawki za pracę w niedzielę, obowiązkowy dzień wolny w ciągu 6 dni po pracy w niedzielę, prawo odmowy pracy bez konsekwencji oraz gwarancja minimum dwóch wolnych niedziel w miesiącu.
• Uzasadnienie ekonomiczne: rekompensata dla sektora handlowego i przeciwdziałanie przewadze e‑commerce; argumenty o skali spadku małych sklepów (ok. 33,5 tys. zamkniętych placówek w latach 2014-2023) stawiają pytanie o skuteczność obecnego zakazu.

Autorzy projektu argumentowali, że zakaz nie przyczynił się do uratowania małych sklepów - w latach 2014-2023 z rynku zniknęło około 33,5 tys. placówek oraz że rozwój e‑commerce i praktyki omijania prawa (np. placówki pocztowe) wymagają zmiany regulacji.

Kto ma wpływ na decyzję - kluczowe podmioty:

Prezydent Rzeczypospolitej

Prezydent decyduje o podpisaniu ustawy lub zastosowaniu weta. Karol Nawrocki podpisał w lutym 2025 umowę programową z NSZZ "Solidarność", zobowiązując się chronić dotychczasowe prawa pracownicze. To polityczne zobowiązanie mocno zmniejsza szanse na podpisanie ustawy liberalizującej.

Sejm i większości parlamentarne

Sejm jest miejscem inicjatywy i głosowania nad ustawą. Odrzucenie prezydenckiego weta wymaga większości 3/5 (276 głosów). Obecna koalicja ma ok. 248 posłów, co oznacza brak wymaganej większości i konieczność szukania dodatkowego poparcia w opozycji.

Senat

Senat może wprowadzać poprawki i opóźniać procedurę. Jego stanowisko wpływa na ostateczny kształt ustawy i tempo prac legislacyjnych.

NSZZ "Solidarność" i inne związki zawodowe

Związki reprezentują pracowników handlu i mają silny wpływ na narrację społeczną oraz na decyzje polityczne. "Solidarność" aktywnie sprzeciwia się liberalizacji, argumentując ochroną prawa do odpoczynku i integralności rodziny.

Organizacje pracodawców i lobby branżowe (np. POHiD)

Organizacje reprezentujące galerie i sieci handlowe naciskają na liberalizację, wskazując na straty obrotów, konkurencję z e‑commerce oraz potrzebę elastyczności rynkowej. Dostarczają też analiz ekonomicznych, które trafiają do mediów i polityków.

Pracownicy handlu

Ich preferencje są kluczowe w praktycznym aspekcie zmian: badania wskazują, że większość pracowników handlu nie chce pracować w niedziele, co jest głównym argumentem związków zawodowych.

Konsumenci i ich segmentacja

Mieszkańcy dużych miast, studenci i aktywni zawodowo częściej popierają liberalizację; mieszkańcy wsi, osoby praktykujące religijnie i seniorzy są bardziej sceptyczni. Trendy demograficzne i zakupowe (rozwój e‑commerce) wpływają na skalę popytu

E‑commerce i platformy dostawcze

Firmy działające 24/7 zwiększają konkurencję i zmieniają ekonomię handlu stacjonarnego. Ich wzrost jest argumentem dla zwolenników liberalizacji.

Kościół i organizacje religijne

Kościół katolicki i organizacje chrześcijańskie podkreślają wartość niedzieli jako dnia kulturowego i rodzinnego, wpływając na postawy części społeczeństwa i polityków.

Media, eksperci i sądy

Media kształtują narrację, eksperci dostarczają analiz ekonomicznych i społecznych, a Trybunał Konstytucyjny lub inne instytucje sądowe mogą zostać wciągnięte w ewentualne spory konstytucyjne dotyczące wolności gospodarczej.

Dlaczego projekt utknął - polityczne i proceduralne bariery

1. Zobowiązanie prezydenta wobec NSZZ "Solidarność" czyni podpis mało prawdopodobnym.
2. Koalicja rządząca ma inne priorytety legislacyjne i nie widzi społecznego imperatywu na szybkie procedowanie tego projektu.
3. Brak większości do odrzucenia weta w Sejmie: potrzeba 276 głosów, koalicja dysponuje ~248.
4. Senat i opinie ekspertów mogą wprowadzać poprawki, opóźniając proces i utrudniając szybkie wejście ustawy w życie.

Opinie publiczne i wyniki badań

Sondaże z 2024 r. i 2025 r. pokazują, że społeczne poparcie dla pełnej liberalizacji maleje. Przyzwyczajenie do sobotnich zakupów, rosnący udział e‑commerce oraz obawy pracowników handlu wpływają na spadek entuzjazmu. Jednocześnie segmentacja demograficzna pozostaje ważna: w miastach i wśród młodszych grup widoczne jest większe poparcie dla dostępu do sklepów w niedziele.

Argumenty za i przeciw niedzielom handlowym

Za: zwiększenie przychodów branży, większa dostępność dla konsumentów, możliwość dodatkowego zarobku dla studentów i osób dorywczo pracujących, wyrównanie szans wobec e‑commerce.

Przeciw: ochrona czasu rodzinnego i odpoczynku, negatywne skutki zdrowotne i społeczne dla pracowników, wartości kulturowe, artykulacja sprzeciwu przez związki zawodowe i Kościół.

Scenariusze na przyszłość i prognoza

• Najbardziej prawdopodobny: prezydenckie weto, status quo do 2030.
• Mniej prawdopodobny: kompromis polityczny z mniejszą liczbą niedziel i mocniejszymi gwarancjami pracowniczymi.
• Mało prawdopodobny: pełna liberalizacja bez zmiany układu sił politycznych. Realne zmiany mają największe szanse po 2030 r., gdy wynik wyborów i układ parlamentarno‑prezydencki mogą ulec istotnej zmianie.

Wniosek

Pytanie „Czy wrócą niedziele handlowe?” ma dziś jasną odpowiedź: raczej nie w najbliższych latach. Przy obecnym rozkładzie sił i zobowiązaniach politycznych realizacja projektu liberalizacyjnego jest mało realna, a trwała zmiana prawdopodobnie wymagać będzie innego układu politycznego i społecznego, który może pojawić się dopiero po 2030 r.