Problem z egzekwowaniem zakazu handlu w niedziele: Ponad jedna trzecia sklepów łamie prawo

Alarmujące dane z kontroli PIP

Najnowsze badania Państwowej Inspekcji Pracy ujawniają poważny problem z przestrzeganiem zakazu handlu w niedziele. W 2024 roku aż 36% kontrolowanych sklepów było otwartych w dni, kiedy zgodnie z prawem powinny pozostać zamknięte. To dane, które pokazują skalę nieprzestrzegania jednej z najważniejszych regulacji dotyczących czasu pracy w Polsce.

Szczególnie niepokojący jest trend wzrostowy - w porównaniu do poprzedniego roku odnotowano wzrost naruszeń o prawie 5 punktów procentowych. Oznacza to, że problem nie tylko się nie zmniejsza, ale systematycznie narasta.

Geografia naruszeń

Kontrole PIP pokazały, że problem łamania zakazu handlu ma charakter ogólnopolski, ale niektóre miasta wyróżniają się szczególnie wysoką skalą naruszeń. Najwięcej nieprawidłowości wykryto w:

Szczecinie - miasto zajmuje czołowe miejsce pod względem liczby sklepów otwartych nielegalnie w niedziele

Krakowie - drugie miasto z najwyższą liczbą naruszeń przepisów Innych ośrodkach miejskich - problem dotyczy zarówno dużych aglomeracji, jak i mniejszych miast.

Dane te sugerują, że zjawisko ma charakter systemowy i nie ogranicza się do konkretnych regionów czy typów miejscowości.

Rzeczywista skala może być większa

Związkowcy zwracają uwagę, że oficjalne dane PIP mogą nie odzwierciedlać pełnej skali problemu. Kontrole obejmują tylko część funkcjonujących w Polsce sklepów, a procedury sprawdzania są czasochłonne i wymagają odpowiednich zasobów. 

Organizacje pracownicze szacują, że rzeczywista liczba sklepów łamiących zakaz może być znacznie wyższa niż 36%. Wskazują na następujące przyczyny:

Ograniczone możliwości kontrolne - PIP nie jest w stanie sprawdzić wszystkich punktów handlowych w kraju

Selektywność kontroli - sprawdzane są głównie większe sklepy, podczas gdy mniejsze punkty mogą unikać uwagi inspektorów 

Timing kontroli - niektóre sklepy mogą otwierać się tylko w określonych godzinach niedzielnych, unikając standardowych godzin kontroli

Metody omijania przepisów

Przedsiębiorcy wypracowali różne sposoby na legalne lub pozornie legalne funkcjonowanie w niedziele niehandlowe :

Model właścicielski - sklepy zatrudniają oficjalnie właściciela lub współwłaściciela, który osobiście obsługuje klientów 

Działalność pocztowa - rozwijanie usług pocztowych do poziomu 40% obrotów, co pozwala na legalne otwarcie
 
Przekształcenia prawne - zmiany formy działalności na taką, która pozwala na handel w niedziele 

Działalność pozorna - formalne spełnienie wymogów przy faktycznym prowadzeniu tradycyjnego handlu

Wysokość kar

Obecny system kar przewiduje sankcje od 1000 do 100 000 złotych, a przy uporczywym naruszaniu - karę ograniczenia wolności. Mimo pozornie wysokich kwot, skuteczność odstraszająca pozostaje ograniczona.

Wpływ na debatę o przyszłości przepisów

Rosnąca skala naruszeń zakazu handlu w niedziele może wpłynąć na przyszłe decyzje legislacyjne. Część polityków i ekspertów argumentuje, że powszechne łamanie prawa świadczy o jego społecznej nieakceptacji i potrzebie liberalizacji. 

Z drugiej strony, organizacje pracownicze podkreślają, że rozwiązaniem nie jest rezygnacja z ochrony praw pracowników, ale poprawa egzekwowania istniejących przepisów. 

Problem egzekwowania zakazu handlu w niedziele pozostaje jednym z największych wyzwań polskiego systemu ochrony czasu pracy i wymaga kompleksowych działań ze strony organów państwowych, samorządów i samych przedsiębiorców. 

Źródła: Państwowa Inspekcja Pracy, Dziennik Gazeta Prawna
05-01-2025